(Xin thưa: Đây chỉ là Mấy lời thô thiển của đám bạn bè thân thiết con cái trong gia đình Tiễn đưa Má của mình về nơi âm cảnh - là Điếu văn thì chẳng dám).
ĐÔI LỜI TIỄN BIỆT MÁ
Kính thưa Má Lư
Kính bạch quý thầy, kính thưa quý khách
Thưa bà con cô bác họ Đỗ cùng họ Đinh
Thưa các anh chị, cùng các cháu trong gia đình
Thưa bạn bè thân quyến gần xa
Thưa Má
Mấy năm trước, từ ngày Má ra nước ngoài thăm các con trở về. Ngày đó thấy Má khỏe. Chúng con hy vọng chắc Má sẽ tới bách niên. Rồi mấy lần thập tử nhất sinh, Má cũng vượt qua để ở lại thêm cùng con cháu. Chúng con mừng thầm. Nào ngờ, gần đây thấy Má như ngọn đèn trước gió, chúng con bắt đầu cảm nhận thế nào cũng đến ngày hôm nay.
Má từ giã chúng con
Thưa Má,
Ra đi ở tuổi 94-95, kể cũng là thượng thọ lắm rồi, là niềm mơ ước dễ gì đạt được của biết bao nhiêu người đời. Tuy biết vậy, mà chúng con vẫn thấy thương tiếc Má vô cùng. Như người xưa từng nói:
“Tuy tri sanh tử huyễn
Ly biệt diệc thương tâm”
Biết đời vô thường là thế, mà làm sao ly biệt người thân lại khỏi thấy đau lòng thương tiếc. Thương tiếc một Bóng cả, thương tiếc một Cây cổ thụ của gia đình đã không còn nữa.
Nhớ xưa
Ngày gia đình mới vào Nam. Cái thuở còn quá cơ cực. Lúc này, chưa có nhà Mai Lĩnh trong Nam. Ba Thụ chưa đi làm. Bữa ăn chỉ là những nắm cơm xôi, có khi chỉ vừa đủ cho chồng cho con, còn thiếu phần Má. Má chỉ ngắt vào phần các con, mỗi đứa một tí cho qua bữa. Má vì các con là thế. Má nghĩ đến mình thì ít, mà đến chồng con thì nhiều. Má Đinh Thị Lư - Người con gái làng Thượng hồi đó, thật xứng đáng là vợ hiền quán xuyến đảm đang của Ba Đỗ Văn Thụ, xứng đáng là người Dâu Trưởng của tộc Đỗ, làng Xuân Mai.
“Đỗ Gia thế tộc hòa dân tộc
Mai Lĩnh đa hoa hợp bách hoa”
Nơi quy tụ nhiều bậc thức giả quanh Nhà xuất bản Mai Lĩnh năm xưa.
Thưa Má,
Con còn nhớ mãi nụ cười đôn hậu của Má: Đôi môi nhô ra một tí, hai con mắt sáng lên, giữa hai vành tai dài như tai Phật. Miệng bật lên tiếng cười hiền hòa. Hình như những nỗi khổ tâm trong đời Má không thể nào đẩy lùi được nụ cười hỉ xả đó. Có lần gần đây, khi chân tay của Má đã phù lên, các chị em từ nước ngoài về túc trực. Mấy cô đùa với Má cho vui, Má vẫn cười ra tiếng một cách hồn nhiên. Đây chẳng phải là nụ cười gượng gạo đời thường mà là nụ cười nhân hậu bao dung chân chất. Quả vậy, Má chẳng đi tu, mà tấm lòng của Má trải rộng: Má coi con rể cũng như con trai, Má con con dâu cũng như con gái. Má thương đồng đều. Không chỉ con, mà cả hàng cháu chắt. Các anh chị có lúc này lúc khác, lúc nắng lúc mưa. Nhưng hình như lúc nào Má cũng xem: nắng mưa là chuyện của Trời, còn con cháu mới là của Má. Nhân tính một đàng, mà thiên định một nẻo, cũng là lẽ thường. Má chẳng chấp. Má chỉ thích đa tử đa tôn, nên cứ bảo: “Thì cứ mang về đây cho bà nuôi”. Cánh tay bao dung của Má là thế; không chỉ trong gia đình, mà tấm lòng Má còn trải rộng ra xa. Bạn bè của con cái cũng được Má thương. Con còn nhớ: cái thuở khó khăn sau năm 1975, thiếu từng lon gạo, từng cái vỏ ruột xe, từng cái nồi niêu, từng bóng đèn điện khi tỏ khi mờ, Má bảo: “Anh Căn, anh Dung có đủ rồi, còn anh Hiếu chưa có gì, má cho anh Hiếu cái nồi cơm điện này. Nó còn tốt lắm”. Cảm ơn Má. Đúng như Má nói, con đã dùng nó suốt mấy năm. Giờ đây, nồi cơm kia không còn nữa, mà tấm lòng của Má vẫn còn mãi trong con. Lại nhớ: các con từ nước ngoài gửi về cho Má chút đỉnh tiền. Má lại nhịn tiêu xài để làm phước giúp đỡ bà con còn túng thiếu. Có lẽ, từ những cái bất đắc của đời mình mà và của gia đình mình mà Má luôn luôn cảm thông với những nỗi bất đắc và bất hạnh của kẻ khác. Tấm lòng của Má Lư là thế đó.
Thưa Má,
Thưa bà con, anh chị, bạn bè.
Má Lư hay Bà Thụ cũng là một người bình thường như bao người khác. Nhưng những phẩm chất cao quý của Má mãi mãi là niềm tự hào của con cháu: Má là một phụ nữ hiền lành, nhưng khi cần cả quyết; các con vẫn nhớ mãi những quyết đoán mạnh dạn sáng suốt của Má: - Lúc nhà khó khăn, con cái lại còn nhỏ. Để con tiếp tục học hay cho con đi làm ăn kiếm sống đây? Ba giao quyền quyết định chuyện lớn này cho Má. Má đã dứt khoát chọn cách chịu cực để cho các con tiếp tục học hành. Và cứ thế, với cái sạp nhỏ bán áo quần con nít ở chợ Vườn Chuối Sài Gòn, Má đã đẩy các con của mình lên trung học, rồi đại học. Chẳng nói gì đến chuyện thành danh, thì con cái của Má đều đã thành nhân. Thành những người có nhân cách. Khi con trai Má bị lưu đày vì việc nghĩa, Má đã dám ra tới tận Côn Đảo để thăm. Hồi đó dân chúng có mấy ai ra tới cái mảnh đất hắc ám nằm giữa trùng dương kia. Rồi khi nhà bị lính xét, Ba Thụ tuy ra sức ngoại giao, nhưng có phần luýnh quýnh. Còn Má cũng sợ không kém Ba, nhưng bình tĩnh cùng cô con gái út của mình ứng phó thoát nạn. Sau này kể lại, Má cười vui: “Úi dời, hôm đó kinh quá…”. Đến khi con rể bị hoạn nạn sau ngày “Giải phóng”, Má cũng mạnh dạn lặn lội xuống Cà Mau, mũi đất tận cùng của xứ sở để thăm con. Đối với Má, ở đâu có thể mang lại hạnh phúc cho con mình, thì Má cho các con được chọn lấy. Rồi Má đã ra tận nước ngoài để xem cuộc sống của con mình ra sao. Xong Má lại trở về với quê hương. Không chỉ lo chuyện gia đình, Má còn chia sẻ tí công sức để cùng lo việc họ tộc trên đất Bắc.
Thưa Má,
Hôm nay, đối với đời, Má đã hoàn thành mọi nhiệm vụ cao cả của một người Mẹ, một người Vợ, người Dâu trưởng, sợi dây lớn nối liền hai tộc Đỗ và Đinh của đất Mê Linh. Má là niềm tự hào to lớn của con cháu về lòng nhân hậu bao dung, về sự hy sinh quên mình, về sự quán xuyến tảo tần, về sự cả quyết sáng suốt của một phụ nữ bình thường mà không tầm thường, và về sự nhạy cảm chính xác ở một con người hồn nhiên đơn sơ mà sâu sắc. Tất cả, không chỉ mang lại sự ấm êm cho gia đình ta hôm nay, mà còn để lại cái Đức lớn cho con cháu mai sau.
Giờ đây
Trong giây phút vĩnh biệt này, chúng con như nghe văng vẳng đâu đây tiếng hát của người nhạc sĩ họ Trịnh, mà nghĩ rằng:
Má Lư của chúng con mới ngày nào đó nay cũng hóa thành Huyền thoại. Thành người thiên cổ. Má đi suốt trăm năm trên cõi đời này, và giờ đây Má cũng đã tới Một cõi đi về thanh tịnh cùng với tổ tiên.
Thôi, xin Má hãy ra đi thanh thản. Má lại về sum họp với Ba ở nơi cõi vĩnh hằng.
Chúng con vô cùng thương tiếc kính chào tiễn biệt Má.
Cầu chư Phật gia hộ tiếp dẫn cho linh hồn Má siêu sanh cực lạc.
Nam Mô A Di Đà Phật.
Xin chân thành cảm ơn quý thầy, quý khách, cùng bà con cô bác đã cùng chúng tôi tưởng nhớ, tưởng niệm và hộ niệm trong lễ tiễn đưa Má Lư của chúng tôi về nơi an nghỉ cuối cùng.
Sài Gòn - TP.HCM, ngày 16 tháng 8 năm 2008
Ngày tiễn đưa Má Đinh Thị Lư, tức bà Đỗ Văn Thụ về với tổ tiên.
Cẩn Chí
Hồ Điếu
(Bạn của các anh chị: Đỗ Thị Mậu, Lại Nam Long, Đỗ Đức Căn, Nguyễn Thị Bích Lan, Đỗ Thị Liên, Đỗ Thị Diệp, Đỗ Thị Bích, Hồ Đắc Dung, Đỗ Thành Lâm, cùng các cháu).
ĐÔI LỜI TIỄN BIỆT MÁ
Kính thưa Má Lư
Kính bạch quý thầy, kính thưa quý khách
Thưa bà con cô bác họ Đỗ cùng họ Đinh
Thưa các anh chị, cùng các cháu trong gia đình
Thưa bạn bè thân quyến gần xa
Thưa Má
Mấy năm trước, từ ngày Má ra nước ngoài thăm các con trở về. Ngày đó thấy Má khỏe. Chúng con hy vọng chắc Má sẽ tới bách niên. Rồi mấy lần thập tử nhất sinh, Má cũng vượt qua để ở lại thêm cùng con cháu. Chúng con mừng thầm. Nào ngờ, gần đây thấy Má như ngọn đèn trước gió, chúng con bắt đầu cảm nhận thế nào cũng đến ngày hôm nay.
Má từ giã chúng con
Thưa Má,
Ra đi ở tuổi 94-95, kể cũng là thượng thọ lắm rồi, là niềm mơ ước dễ gì đạt được của biết bao nhiêu người đời. Tuy biết vậy, mà chúng con vẫn thấy thương tiếc Má vô cùng. Như người xưa từng nói:
“Tuy tri sanh tử huyễn
Ly biệt diệc thương tâm”
Biết đời vô thường là thế, mà làm sao ly biệt người thân lại khỏi thấy đau lòng thương tiếc. Thương tiếc một Bóng cả, thương tiếc một Cây cổ thụ của gia đình đã không còn nữa.
Nhớ xưa
Ngày gia đình mới vào Nam. Cái thuở còn quá cơ cực. Lúc này, chưa có nhà Mai Lĩnh trong Nam. Ba Thụ chưa đi làm. Bữa ăn chỉ là những nắm cơm xôi, có khi chỉ vừa đủ cho chồng cho con, còn thiếu phần Má. Má chỉ ngắt vào phần các con, mỗi đứa một tí cho qua bữa. Má vì các con là thế. Má nghĩ đến mình thì ít, mà đến chồng con thì nhiều. Má Đinh Thị Lư - Người con gái làng Thượng hồi đó, thật xứng đáng là vợ hiền quán xuyến đảm đang của Ba Đỗ Văn Thụ, xứng đáng là người Dâu Trưởng của tộc Đỗ, làng Xuân Mai.
“Đỗ Gia thế tộc hòa dân tộc
Mai Lĩnh đa hoa hợp bách hoa”
Nơi quy tụ nhiều bậc thức giả quanh Nhà xuất bản Mai Lĩnh năm xưa.
Thưa Má,
Con còn nhớ mãi nụ cười đôn hậu của Má: Đôi môi nhô ra một tí, hai con mắt sáng lên, giữa hai vành tai dài như tai Phật. Miệng bật lên tiếng cười hiền hòa. Hình như những nỗi khổ tâm trong đời Má không thể nào đẩy lùi được nụ cười hỉ xả đó. Có lần gần đây, khi chân tay của Má đã phù lên, các chị em từ nước ngoài về túc trực. Mấy cô đùa với Má cho vui, Má vẫn cười ra tiếng một cách hồn nhiên. Đây chẳng phải là nụ cười gượng gạo đời thường mà là nụ cười nhân hậu bao dung chân chất. Quả vậy, Má chẳng đi tu, mà tấm lòng của Má trải rộng: Má coi con rể cũng như con trai, Má con con dâu cũng như con gái. Má thương đồng đều. Không chỉ con, mà cả hàng cháu chắt. Các anh chị có lúc này lúc khác, lúc nắng lúc mưa. Nhưng hình như lúc nào Má cũng xem: nắng mưa là chuyện của Trời, còn con cháu mới là của Má. Nhân tính một đàng, mà thiên định một nẻo, cũng là lẽ thường. Má chẳng chấp. Má chỉ thích đa tử đa tôn, nên cứ bảo: “Thì cứ mang về đây cho bà nuôi”. Cánh tay bao dung của Má là thế; không chỉ trong gia đình, mà tấm lòng Má còn trải rộng ra xa. Bạn bè của con cái cũng được Má thương. Con còn nhớ: cái thuở khó khăn sau năm 1975, thiếu từng lon gạo, từng cái vỏ ruột xe, từng cái nồi niêu, từng bóng đèn điện khi tỏ khi mờ, Má bảo: “Anh Căn, anh Dung có đủ rồi, còn anh Hiếu chưa có gì, má cho anh Hiếu cái nồi cơm điện này. Nó còn tốt lắm”. Cảm ơn Má. Đúng như Má nói, con đã dùng nó suốt mấy năm. Giờ đây, nồi cơm kia không còn nữa, mà tấm lòng của Má vẫn còn mãi trong con. Lại nhớ: các con từ nước ngoài gửi về cho Má chút đỉnh tiền. Má lại nhịn tiêu xài để làm phước giúp đỡ bà con còn túng thiếu. Có lẽ, từ những cái bất đắc của đời mình mà và của gia đình mình mà Má luôn luôn cảm thông với những nỗi bất đắc và bất hạnh của kẻ khác. Tấm lòng của Má Lư là thế đó.
Thưa Má,
Thưa bà con, anh chị, bạn bè.
Má Lư hay Bà Thụ cũng là một người bình thường như bao người khác. Nhưng những phẩm chất cao quý của Má mãi mãi là niềm tự hào của con cháu: Má là một phụ nữ hiền lành, nhưng khi cần cả quyết; các con vẫn nhớ mãi những quyết đoán mạnh dạn sáng suốt của Má: - Lúc nhà khó khăn, con cái lại còn nhỏ. Để con tiếp tục học hay cho con đi làm ăn kiếm sống đây? Ba giao quyền quyết định chuyện lớn này cho Má. Má đã dứt khoát chọn cách chịu cực để cho các con tiếp tục học hành. Và cứ thế, với cái sạp nhỏ bán áo quần con nít ở chợ Vườn Chuối Sài Gòn, Má đã đẩy các con của mình lên trung học, rồi đại học. Chẳng nói gì đến chuyện thành danh, thì con cái của Má đều đã thành nhân. Thành những người có nhân cách. Khi con trai Má bị lưu đày vì việc nghĩa, Má đã dám ra tới tận Côn Đảo để thăm. Hồi đó dân chúng có mấy ai ra tới cái mảnh đất hắc ám nằm giữa trùng dương kia. Rồi khi nhà bị lính xét, Ba Thụ tuy ra sức ngoại giao, nhưng có phần luýnh quýnh. Còn Má cũng sợ không kém Ba, nhưng bình tĩnh cùng cô con gái út của mình ứng phó thoát nạn. Sau này kể lại, Má cười vui: “Úi dời, hôm đó kinh quá…”. Đến khi con rể bị hoạn nạn sau ngày “Giải phóng”, Má cũng mạnh dạn lặn lội xuống Cà Mau, mũi đất tận cùng của xứ sở để thăm con. Đối với Má, ở đâu có thể mang lại hạnh phúc cho con mình, thì Má cho các con được chọn lấy. Rồi Má đã ra tận nước ngoài để xem cuộc sống của con mình ra sao. Xong Má lại trở về với quê hương. Không chỉ lo chuyện gia đình, Má còn chia sẻ tí công sức để cùng lo việc họ tộc trên đất Bắc.
Thưa Má,
Hôm nay, đối với đời, Má đã hoàn thành mọi nhiệm vụ cao cả của một người Mẹ, một người Vợ, người Dâu trưởng, sợi dây lớn nối liền hai tộc Đỗ và Đinh của đất Mê Linh. Má là niềm tự hào to lớn của con cháu về lòng nhân hậu bao dung, về sự hy sinh quên mình, về sự quán xuyến tảo tần, về sự cả quyết sáng suốt của một phụ nữ bình thường mà không tầm thường, và về sự nhạy cảm chính xác ở một con người hồn nhiên đơn sơ mà sâu sắc. Tất cả, không chỉ mang lại sự ấm êm cho gia đình ta hôm nay, mà còn để lại cái Đức lớn cho con cháu mai sau.
Giờ đây
Trong giây phút vĩnh biệt này, chúng con như nghe văng vẳng đâu đây tiếng hát của người nhạc sĩ họ Trịnh, mà nghĩ rằng:
Má Lư của chúng con mới ngày nào đó nay cũng hóa thành Huyền thoại. Thành người thiên cổ. Má đi suốt trăm năm trên cõi đời này, và giờ đây Má cũng đã tới Một cõi đi về thanh tịnh cùng với tổ tiên.
Thôi, xin Má hãy ra đi thanh thản. Má lại về sum họp với Ba ở nơi cõi vĩnh hằng.
Chúng con vô cùng thương tiếc kính chào tiễn biệt Má.
Cầu chư Phật gia hộ tiếp dẫn cho linh hồn Má siêu sanh cực lạc.
Nam Mô A Di Đà Phật.
Xin chân thành cảm ơn quý thầy, quý khách, cùng bà con cô bác đã cùng chúng tôi tưởng nhớ, tưởng niệm và hộ niệm trong lễ tiễn đưa Má Lư của chúng tôi về nơi an nghỉ cuối cùng.
Sài Gòn - TP.HCM, ngày 16 tháng 8 năm 2008
Ngày tiễn đưa Má Đinh Thị Lư, tức bà Đỗ Văn Thụ về với tổ tiên.
Cẩn Chí
Hồ Điếu
(Bạn của các anh chị: Đỗ Thị Mậu, Lại Nam Long, Đỗ Đức Căn, Nguyễn Thị Bích Lan, Đỗ Thị Liên, Đỗ Thị Diệp, Đỗ Thị Bích, Hồ Đắc Dung, Đỗ Thành Lâm, cùng các cháu).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét